เล็บมือนาง

ชื่อวงศ์ : COMBRETACEAE

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Quisqualis indica L.

ชื่อสามัญ : Drunken sailor, Rangoon creeper

ชื่อพื้นเมืองอื่น : ไท้หม่อง (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) ; จะมั่ง, จ๊ามั่ง, มะจีมั่ง (ภาคเหนือ) ; เล็บมือนาง (ภาคกลาง, ภาคใต้) ; อะดอนิ่ง (มลายู-ยะลา)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ไม้เถา (C) ขนาดกลาง ประเภทเลื้อย มีลำต้นเป็นเถาใหญ่ เนื้อแข็ง ผิวเปลือกเถามีสีน้ำตาลเข้ม แตกกิ่งก้านสาขาหนาทึบ ตามลำต้นหรือกิ่งอ่อนจะมีขนสีน้ำตาลอมเทาปกคลุมอยู่

ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกตรงข้ามเป็นคู่ตามข้อของลำต้น ลักษณะใบรูปมนขอบขนาน ปลายใบแหลมหรือมนและมีติ่งหนาม โคนใบจักเว้าเข้าเล็กน้อย ขอบใบเรียบหรือบางใบก็เป็นคลื่น เนื้อใบบางบริเวณท้องใบมีขนละเอียดปกคลุมอยู่จำนวนมาก

ดอก ออกดอกเป็นช่อตรงส่วนยอดของลำต้น ลักษณะของดอกจะเป็นหลอดยาวเล็ก ๆ เหมือนดอกเข็ม ดอกหนึ่งมี 5 กลีบ เมื่อเริ่มออกดอกมีสีขาว พอดอกเริ่มแก่หรือแก่จัดแล้วก็เปลี่ยนเป็นสีชมพูหรือสีแดงอมขาว มีกลิ่นหอม

ผล ลักษณะผลเป็นสันและแข็ง สีน้ำตาลแดงเป็นมัน มี 5 พู

นิเวศวิทยา

เป็นพันธุ์ไม้กลางแจ้งชอบแสงแดด ต้องการน้ำและความชุ่มชื้นในปริมาณปานกลาง ปลูกได้ในทุกฤดูกาล

การปลูกและขยายพันธุ์

เจริญเติบโตได้ดีในดินร่วนปนทรายหรือดินร่วน ขยายพันธุ์ด้วยการปักชำ เพาะหรือทาบกิ่ง หรืออาจจะปลูกโดยใช้รากหรือเหง้าที่มีต้นอ่อนเกิดขึ้นแยกนำมาชำในที่ชุ่มชื้นก่อน

ประโยชน์ทางยา

รสและสรรพคุณในตำรายา

ราก รสเอียน เมาเบื่อสุขุม แก้อุจจาระเป็นฟอง เป็นยาระบาย ขับพยาธิไส้เดือน แก้พิษตานซาง

ทั้งต้น รสเอียน เมาเบื่อสุขุม แก้ตานขโมย ขับพยาธิ ตานซาง และแก้ไอ

ใบ รสเอียนเบื่อ โขลกพอกบาดแผล แก้อักเสบ ทาแก้ฝี ผสมกับสมุนไพรอื่นเป็นยาแก้ตัวร้อน

ผล รสเอียน เมาเบื่อ แก้อุจจาระเป็นฟองเหม็นคาวในเด็ก ขับพยาธิไส้เดือน

เมล็ด รสเอียน เมาเบื่อ เป็นยาขับพยาธิตัวกลมในเด็ก เป็นยาถ่าย แก้ไข้ วิงเวียนศีรษะ แช่น้ำมันรักษาโรคผิวหนัง แผล ฝี

ดอก รสเมาเบื่อ ขับพยาธิไส้เดือนและพยาธิเส้นด้าย

วิธีและปริมาณที่ใช้

  • ยาถ่ายพยาธิไส้เดือน สำหรับเด็กใช้เมล็ดเล็บมือนาง 2-3 เมล็ด หรือหนักประมาณ 5-6 กรัม และสำหรับผู้ใหญ่ใช้ประมาณ 5-7 เมล็ด หรือหนักประมาณ 10-15 กรัม ทุบพอแตกต้มในน้ำแล้วกรองเอาน้ำดื่มหรือหั่นกับไข่รับประทาน

ข้อควรระวัง

  • เมล็ดเล็บมือนางอาจทำให้เกิดอาการข้างเคียง คือ สะอึก เวียนศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเดินได้

สิ่งที่น่าสนใจ