ชื่อวงศ์ : COMPOSITAE
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Chromolaena odoratum (L.) R.M.King & H.Rob.
ชื่อสามัญ : –
ชื่อพื้นเมืองอื่น : หญ้าค่าพั้ง (เงี้ยว-แม่ฮ่องสอน) ; หญ้าเมืองวาย, หญ้าเมืองฮ้าง (ภาคเหนือ) ; ชิโพกวย, ไช้ปู่กอ, เซโพกวย, บ่อโส่, เพาะจีแค (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) ; สาบเสือ (สิงห์บุรี) ; บ้านร้าง, ผักคราด (ราชบุรี) ; เบญจมาศ (ตราด) ; ฝรั่งรุกที่, ฝรั่งเหาะ (สุพรรณบุรี) ; หญ้าดงร้าง, หญ้าพระศิริไอยสวรรค์ (สระบุรี) ; หญ้าฝรั่งเศษ (จันทบุรี, ตราด) ; หมาหลง (ชลบุรี) ; มนทน (ชาวบน-เพชรบูรณ์) ; มุ้งกระต่าย (อุดรธานี) ; หญ้าลืมเมือง (หนองคาย) ; หญ้าเหม็น (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ) ; หญ้าดอกขาว (ทั่วไป)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ไม้ล้มลุก (ExH) แตกกิ่งก้านมาก ลำต้นมีขนนุ่มประปราย
ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกตรงข้ามกันเป็นคู่ๆ ลักษณะใบรูปไข่แกมสามเหลี่ยม กว้าง 3-5 ซม. ยาวประมาณ 5-10 ซม. ปลายใบเรียวแหลม โคนใบสอบแคบเป็นรูปลิ่ม ขอบใบจักเป็นซี่ฟันหยาบ ๆ มีขนนุ่มขึ้นทั้งสองด้านของแผ่นใบ ก้านใบยาวประมาณ 6 ซม.
ดอก ออกดอกเป็นช่อกระจุก ที่ปลายยอด ดอกมีสีเขียวแกมม่วงอ่อน ๆ บางทีสีขาว เส้นผ่านศูนย์กลางดอก 4 มม. ริ้วประดับยาว 2 มม. เรียงซ้อนกันเป็น 4-5 วง ริ้วด้านนอกเป็นรูปไข่ ริ้วด้านในเป็นรูปขอบขนานแคบ ปลายแหลม มีสีขาว และมีเส้นขีดสีเขียว 3 เส้น กลีบดอกจะเชื่อมกันเป็นหลอดรูปท่อ ปลายใบจักเป็น 5 แฉก
ผล แห้ง เรียวบาง ยาวประมาณ 4 มม. เป็นสันหรือเป็นเหลี่ยม 5 เหลี่ยม มีสีดำ มีรยางค์เป็นขนสีขาวหรือน้ำตาลอ่อน
นิเวศวิทยา
เป็นไม้กลางแจ้งที่มีถิ่นกำเนิดแถบทวีปอเมริกา เป็นวัชพืชที่มีขึ้นทั่วไป
การปลูกและขยายพันธุ์
เจริญเติบโตได้รวดเร็วมาก สามารถขึ้นได้ในทุกภูมิอากาศหรือทุกสภาพดิน ชอบความชื้นปานกลาง ขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ด
ประโยชน์ทางยา
รสและสรรพคุณในตำรายา
ทั้งต้น รสฝาดหอมร้อน มีกลิ่นหอมแรง ใช้เป็นยาฆ่าแมลง แต่ถ้านำมาใช้เพียงเล็กน้อยก็จะเป็นน้ำหอมได้ดีอีกด้วย ใช้เบื่อปลา
ใบ รสฝาดร้อน โขลกพอกบาดแผลห้ามเลือดได้ดี ช่วยกระตุ้นการทำงานหรือควบคุมการหดตัวของลำไส้สัตว์ และมีผลต่อมดลูกของสัตว์
วิธีและปริมาณที่ใช้
- รักษาบาดแผลสดเพื่อห้ามเลือด โดยใช้ใบหรือยอดอ่อนสาบเสือ 10-15 ใบ โขลกให้ละเอียดพอกบริเวณที่มีบาดแผลจะห้ามเลือดได้ หรืออาจจะคั้นเอาน้ำล้างบาดแผลแล้วใช้กากพอกตาม