ชื่อวงศ์ : MALVACEAE
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Hibiscus mutabilis L.
ชื่อสามัญ : Confederate rose
ชื่อพื้นเมืองอื่น : ดอกสามสี, สามผิว (ภาคเหนือ) ; พุดตาน (ภาคกลาง)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ไม้ต้นขนาดเล็ก (ExST) ลักษณะเป็นพุ่ม สูงประมาณ 2-4 เมตร ลำต้นและกิ่งก้านมีสีเขียวอมเทา
ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกสลับ จะคล้ายใบฝ้าย ลักษณะใบรูปไข่หรือรูปสี่เหลี่ยมข้าวหลามตัด กว้าง 8-20 ซม. ยาวประมาณ 10-20 ซม. ปลายใบแหลม โคนใบเป็นรูปหัวใจ ขอบใบเว้าลึก 3-5 แฉก ใบมีขนสาก ก้านใบยาว 5-10 ซม. ใบมีสีเขียวหม่น
ดอก ออกดอกตามซอกใบและปลายกิ่ง มีริ้วประดับ 7-10 อัน กลีบเลี้ยง 5 กลีบ มีขน เมื่อบานเต็มที่เส้นผ่านศูนย์กลาง 10-12 ซม. ดอกจะโตคล้ายดอกชบาซ้อน ตอนออกดอกแรกๆ จะเป็นสีขาว แล้วเปลี่ยนเป็นสีชมพูและแดงเข้ม แล้วก็จะร่วงโรยไป
ผล ลักษณะกลม เมื่อแก่แตกเป็น 5 แฉก รูปไต มีขนยาว
นิเวศวิทยา
มีถิ่นกำเนิดในประเทศจีน นิยมปลูกไว้ตามวัดวาอาราม แต่ไม่ค่อยนิยมปลูกไว้ตามบ้านเรือน
การปลูกและขยายพันธุ์
เจริญเติบโตได้ดีในดินร่วนซุย ขยายพันธุ์ด้วยการตอนกิ่งหรือการปักชำกิ่ง
ประโยชน์ทางยา
รสและสรรพคุณในตำรายา
ราก รสเย็นชื่น แก้ฝีบวม ไอหอบ และตกขาว
ใบ รสเฝื่อนขื่น ทำให้เลือดเย็น แก้พิษ แก้บวม แก้ปวดจากแผลไฟหรือน้ำร้อนลวก ตาแดงบวมเจ็บ แผลบวมช้ำ
ดอก รสขมสุขุม แก้อาเจียนเป็นเลือด แก้ร้อน แก้พิษ แก้บวม ใช้กับแผลไฟไหม้น้ำร้อนลวก แก้ตกขาว แก้ตกเลือดหรืออาเจียนเป็นเลือด
ดอกและใบ รสขมเฝื่อน มีเมือกลื่น ใช้แก้ฝีบวม รักษาคางทูม
วิธีและปริมาณที่ใช้
- รักษาคางทูม โดยใช้ใบแห้ง 10-15 ใบ บดให้ละเอียดเติมไข่ขาวผสมให้เข้ากัน เพื่อให้ตัวยาจับกันเป็นแผ่น นำไปพอกปิดบริเวณที่บวมเป็นคางทูม วันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น หรือใช้ดอกแห้ง 5-10 กรัม และใบสด 30-40 กรัม ต้มในน้ำเดือดแล้วกรองเอาน้ำดื่มวันละ 2-3 ครั้ง
- แก้ไอหอบและตกขาว โดยใช้รากสดประมาณ 30-60 กรัม ต้มในน้ำเดือด 500 ซีซี แล้วกรองเอาน้ำดื่มกันละ 2-3 ครั้ง
- แก้ฝีบวม โดยใช้ดอกและใบสดบดให้ละเอียด ผสมกับน้ำผึ้ง ทาบริเวณรอบ ๆ ยกเว้นหัวฝี ใช้ทาบ่อยๆ พอแห้งก็ทาซ้ำ จะหายเร็วขึ้นและช่วยลดการอักเสบได้ดี