ข่อยเป็นพืชสมุนไพรที่คนไทยสมัยโบราณนำกิ่งสดมาทุบแล้วใช้สีฟัน ข่อยมีสารสำคัญที่ช่วยฆ่าเชื้อในช่องปาก ช่วยดูแลทำให้ฟันทนแข็งแรง ช่องปากสะอาด ถือได้ว่าข่อยมีบทบาทสำคัญในการดูแลช่องปากของคนไทยมานานนับหลายชั่วอายุคนก่อนที่แปรงสีฟันจะเข้ามาแทยที่
สารสำคัญในข่อย
ในต้นข่อยมีสารพวกลินาโลออล (Linalool) โนนานาล (Nonanal) ดีคาลนาล (Decanal) และวิตามินซี ส่วนในเปลือกข่อยมีสารแทนนิน ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ได้แก่ กิ่งสด เปลือกต้น เมล็ด ราก และใบ สรรพคุณของกิ่งข่อยสดและเปลือกต้นช่วยทำให้ฟันทน ฟันแข็งแรง ป้องกันฟันผุ ลดอาการปวดฟัน ช่วยแก้อาการท้องเสีย รากเปลือก นำมาเป็นยาบำรุงหัวใจ เมล็ดใช้ฆ่าเชื้อในช่องปาก
ข่อยกับประโยชน์ในการดูแลสุขภาพช่องปากและฟัน
ในยาตำรับแผนไทยได้มีการนำข่อยมาดูแลรักษาสุขภาพช่องปากและฟันมาเนิ่นนาน เช่น ใช้กิ่งสดมาสีฟัน ทำให้ฟันแข็งแรงทน การใช้น้ำต้มจากเปลือกข่อยต้มกับเกลือ เพื่อใช้เป็นยาแก้เหงือกอักเสบ น้ำยางที่มาจากต้นข่อยสามารถนำมาผสมเกลือแล้วถูบริเวณฟันที่ปวด เพื่อลดอาการเหงือกบวมอักเสบ แม้แต่ยาสีฟันสมุนไพรหลายยี่ห้อได้นำข่อยเป็นส่วนประกอบที่สำคัญในการดูแลรักษาฟัน
โดยสรรรพคุณของข่อยสามารถฆ่าเชื้อจุลินทรีย์ แล้วยังช่วยต่อต้านการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรียที่เกิดขึ้นในรากฟันและเชื้อที่สามารถก่อให้เกิดโรคเหงือกอักเสบ มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อกลุ่มสเตร็ปโตค็อกคัส ซึ่งเป็นชนิดแบคทีเรียที่ก่อให้เกิดแผ่นคราบจุลินทรีย์และโรคฟันผุ
ปัจจุบันคณะวิจัยทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ได้นำสารสกัดจากใบข่อยเป็นเจลใส่ในร่องลึกปริทันต์ เพื่อช่วยลดอาการอักเสบของเหงือก ช่วยฆ่าเชื้อจุลินทรีย์ยับยั้งเชื้อแบคทีเรียเติบโตในช่องปาก และยับยั้งเชื้อโรคที่ก่อโรคปริทันต์ได้
สูตรน้ำยาบ้วนปากข่อย
ข่อยสด 500 กรัม
เกลือ 50 กรัม
น้ำสะอาด 2 ลิตร
วิธีทำ
นำข่อยสดมาต้มกับน้ำสะอาด ปล่อยทิ้งไว้ให้เดือด 5 นาที จากนั้นใส่เกลือลงไปคนให้ละลาย ทิ้งไว้ให้เย็น กรองกากออกด้วยผ้าขาวบาง หรือกระชอน เทใส่ภาชนะเก็บไว้ใช้ เมื่อเวลานำมาใช้สามารถนำมาใช้แทนน้ำยาบ้วนปากได้ปกติ ใช้ได้เช้าเย็น
สรรพคุณ
ข่อยมีฤทธิ์ป้องกันเชื้อจุลินทรีย์ภายในช่องปากและป้องกันโรคเหงือกอักเสบ ป้องกันฟันผุ และสามารถบรรเทาอาการปวดฟันได้ ทำให้ลมหายใจสดชื่น หรือจะลองนำกิ่งข่อยเล็กๆ ขนาดประมาณ 5-6 นิ้ว ล้างน้ำให้สะอาดแล้วเคี้ยวปลายให้แตกนิ่ม จากนั้นนำมาถูฟันให้ทั่ว ยางที่เปลือกของข่อยจะช่วยสร้างความแข็งแรงให้กับฟัน ส่วนเนื้อไม้ข่อยช่วยฟอกฟันให้ขาวและยังทำให้เหงือกมีสุขภาพดีแข็งแรง