ชื่อวงศ์-อนุวงศ์ : LEGUMINOSAE-CAESALPINIOIDEAE
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Bauhinia acuminata L.
ชื่อสามัญ : Orchid Tree.
ชื่อพื้นเมืองอื่น : กาแจ๊ะกูโด (มลายู-นราธิวาส) ; กาหลง, ส้มเสี้ยว (ภาคกลาง) ; โยธิกา (นครศรีธรรมราช) ; เสี้ยวน้อย (เชียงใหม่)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ไม้พุ่ม (ExS) ยืนต้นขนาดเล็กสูงประมาณ 2-4 เมตร ลำต้นแข็งแรงกิ่งก้านอ่อน มีขน
ใบ เป็นใบประกอบแบบขนนก 2 ชั้น ลักษณะใบรีรูปทรงกลมขอบใบเรียบ โคนใบรูปหัวใจ ปลายใบมนและหยักเว้าเข้าหากันตามแนว เส้นกลางใบ ใบแบ่งออกเป็น 2 ซีก เหมือนนำใบ 2 ใบมาประกบกัน และออกสลับกันไปตามข้อต้น แผ่นใบมีสีเขียวและมักจะพับเข้าหากัน
ดอก ออกดอกเป็นช่อแบบช่อกระจะ ขึ้นตามข้อของลำต้นหรือปลายยอด รูปดอกเป็นรูประฆัง กลีบเลี้ยงขนาดไม่เท่ากัน กลีบดอกมี 5 กลีบสีขาว โดยมีกลีบบนสุดเรียงอยู่รอบในสุด รังไข่เป็นแบบครึ่งใต้วงกลีบ ก้านและยอดเกสรตัวเมียสีเขียว ยอดเกสรและวงเกสรตัวผู้เป็นแบบเรียงติดกันหลายกลุ่ม 1 ช่อ จะออกดอกประมาณ 5-8 ดอก และทยอยบานไล่เลี่ยกัน ออกดอกตลอดปี
ผล เป็นฝักแบน ยาวประมาณ 10-12 ซม. เมื่อแก่สีน้ำตาล แตกได้
นิเวศวิทยา
ถิ่นกำเนิด แถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เกิดตามป่าเบญจพรรณทั่วไป ชอบอากาศร้อนชื้อ และดินร่วนซุย
การปลูกและขยายพันธุ์
ปลูกง่ายเพราะขึ้นได้ในดินทุกชนิด และชอบอยู่กลางแจ้ง ขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ดหรือการตอนกิ่ง
ประโยชน์ทางยา
รสและสรรพคุณในตำรายา
ราก รสเฝื่อนเปรี้ยว แก้ไอ แก้ปวดศีรษะ ขับเสมหะ แก้บิด
ต้น รสเฝื่อนเปรี้ยว แก้โรคสตรี แก้ลักปิดลักเปิด แก้เสมหะ
ใบ รสเฝื่อนหวาน รักษาแผลในจมูก
ดอก รสสุขุม แก้ปวดศีรษะ ลดความดันโลหิตสูง แก้เสมหะพิการ แก้เลือดออกตามไรฟัน อาเจียนเป็นเลือด
วิธีและปริมาณที่ใช้
- แก้ไอ ขับเสมหะ โดยใช้รากสดและเปลือกต้น รวมกัน 10-20 กรัม ล้างให้สะอาด สับเป็นชิ้นต้มในน้ำ 500 ซีซี กรองเอาน้ำดื่ม
- ลดความดันโลหิต แก้ปวดศีรษะ และเลือดออกตามไรฟัน โดยรับประทานดอกสดครั้งละ 3-5 ดอก เป็นประจำ