หางนกยูง

ชื่อวงศ์-อนุวงศ์ : LEGUMINOSAE-CAESALPINIOIDEAE

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Caesalpinia pulcherrima (L.) Sw.

ชื่อสามัญ : Flower fence, Peacock’s crest, Pride of Barbados

ชื่อพื้นเมืองอื่น : ซมพอ, พญาไม้ผุ, ส้มผ่อ, ส้มพอ (ภาคเหนือ) ; หนวดแมว (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) ; จำพอ, ซำพอ (แม่ฮ่องสอน) ; นกยูงไทย, หางนกยูงไทย (ภาคกลาง) ; ขวางยอย (นครราชศรีมา)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ไม้พุ่ม (ExS) สูงประมาณ 1-2 เมตร ทรงพุ่มกลม ต้นเกลี้ยงหรือมีหนาม

ใบ เป็นใบประกอบแบบขนนกสองชั้น ออกสลับ ช่อใบย่อยมีใบย่อย 7-11 คู่ ลักษณะใบรูปขอบขนานหรือรูปไข่กลับ ปลายใบมนหรือเว้า โคนเบี้ยว ใบสีเขียวแกมเทา

ดอก ออกดอกเป็นช่อตามซอกใบและปลายกิ่ง มีหลายสีตามพันธุ์ ได้แก่ เหลือง ส้ม แดง ชมพูแก่ และแดงประขาว กลีบดอกมี 5 กลีบ ขนาดไม่เท่ากัน ลักษณะดอกคล้ายกับนกยูงรำแพน ออกดอกได้ตลอดปี

ผล เป็นฝักแบนคล้ายกับถั่วแปบ เมื่อแก่แตกได้ มีเมล็ดภายใน 8-10 เมล็ด

นิเวศวิทยา

ถิ่นกำเนิดอเมริกาเขตร้อนหรืออเมริกาใต้ หมู่เกาะเวสต์อินดีส เจริญเติบโตได้ดีในดินทั่วไป นิยมปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไป

การปลูกและขยายพันธุ์

เจริญเติบโตได้ในทุกสภาพดิน ทนแล้งได้ดี ขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ด โดยเพาะลงในแปลงก่อนแยกเป็นต้นกล้าใส่ถุงดำ

ประโยชน์ทางยา

รสและสรรพคุณในตำรายา

ราก รสเฝื่อน รากต้นหางนกยูงดอกสีแดงนิยมนำมาปรุงเป็นยารับประทานเพื่อนขับโลหิตระดู หรือขับประจำเดือน และแก้วัณโรคระยะบวม

วิธีและปริมาณที่ใช้

• ขับโลหิตระดูหรือขับประจำเดือน โดยใช้รากสดหรือแห้ง 10-15 กรัม ต้มในน้ำเดือด 500 ซีซี แล้วกรองเอาน้ำดื่มวันละ 2-3 ครั้ง