ลั่นทม

ชื่อวงศ์ : APOCYNACEAE

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Plumeria obtusa L.

ชื่อสามัญ : Singapore plumeria

ชื่อพื้นเมืองอื่น : ลั่นทมขาว (ภาคกลาง)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ไม้ต้นขนาด (ExST) ไม้ต้นขนาดเล็กสูง 3-6 เมตร ลำต้นและกิ่งอวบน้ำ สีน้ำตาลปนเทา แตกกิ่งก้านสาขาเป็นพุ่มกว้าง ทุกส่วนมียางสีขาว

ใบ เป็นใบเดี่ยว เรียงเวียนสลับถี่บริเวณปลายกิ่ง ลักษณะใบรูปไข่กลับแกมขอบขนาน กว้าง 5-8 ซม. ยาว 20-32 ซม. ปลายใบและโคนใบมน ขอบใบเรียบ ด้านบนแผ่นใบสีเขียวเข้มเป็นมัน ด้านล่างท้องใบมีขน

ดอก ช่อดอกสีขาว กลางดอกสีเหลือง ออกตามซอกใบบริเวณปลายกิ่ง มีดอกย่อย 8-16 ดอก โคนกลีบดอกเชื่อมกันเป็นหลอด ภายในมีขน ปลายแยกเป็น 5 กลีบ ซ้อนเหลื่อมกัน กลีบรูปไข่กลับปลายมน ปลายกลีบโค้งลงไปทางด้านโคนดอก เมื่อดอกย่อยบานมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 6-8 ซม. กลิ่นหอมอ่อนตลอดวัน

ผล เป็นฝักคู่รูปยาวรี กว้าง 1.5 ซม. ยาว 15 ซม. เมื่อแก่แตกเป็นสองซีก มีเมล็ดจำนวนมาก เมล็ดแบนมีปีก

นิเวศวิทยา

มีถิ่นกำเนิดในอเมริกาเขตร้อน เป็นไม้กลางแจ้ง ทนแสงแดด นิยมปลูกตามข้างถนน สวนสาธารณะและตามบ้านเรือน

การปลูกและขยายพันธุ์

เจริญเติบโตได้ดีในดินร่วนซุยและดินที่มีความชื้นปานกลาง ขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ดหรือการตอน

ประโยชน์ทางยา

รสและสรรพคุณในตำรายา

เปลือกราก รสขมเมา เป็นยาถ่ายอย่างแรง ต้มดื่มแก้โรคหนองใน แก้ไข้ ถ่ายขับระดู

แก่น รสขม ใช้เป็นยาแก้ไอ กระหายน้ำ

ใบและต้น รสขมเมา มีสารต้านเนื้องอก ใช้ลดการฟกช้ำ และรักษาแผลเรื้อรัง

ดอก รสชุ่ม สุขม ชงเป็นชาดื่มแก้ร้อนใน แก้บิด แก้ไข้ และแก้ไข้มาลาเรีย

วิธีและปริมาณที่ใช้

1. แก้ไข้ และแก้ไข้มาลาเรีย โดยใช้ดอกแห้งครั้งละ 10-15 กรัม ต้มน้ำประมาณ 500 ซีซี แล้วกรองเอาน้ำดื่ม วันละ 1-2 เวลา เช้าและเย็น หรือใช้ดอกรับประทานกับใบพลูก็ได้
2. แก้ร้อนในและแก้บิด โดยใช้ดอกแห้ง 15-25 กรัม ต้มน้ำประมาณ 500 ซีซี แล้วกรองเอาน้ำดื่ม

ข้อควรทราบ

• ยาง เป็นยาถ่ายอย่างแรง ระคายกระเพาะอาหารและลำไส้มาก ขณะเก็บดอกจึงควรเก็บดอกที่บ้านเต็มที่เกือบร่วงแล้ว เพราะจะได้ไม่มียาง
• ชาวแคริบเบียน ใช้ดอกลั่นทมประเทืองผมให้มีกลิ่นหอม อบผ้าปูที่นอนและอบเสื้อผ้า
• ตำรายาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ใช้ฝักฝนกับน้ำ ทาแก้ริดสีดวงทวาร
• ลั่นทมจะมีสารพวกอิริดอยด์ (Iridoid) คือ ฟูลโวพลูมิเอริน (Fulvophumierin) ซึ่งสารนี้ขนาด 1.5 มิลลิกรัมต่อมิลลิลิตร สามารถหยุดการเจริญของเชื้อที่ทำให้เกิดเนื้องอกได้