ชื่อวงศ์ : CANNACEAE
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Canna indica L.
ชื่อพ้อง : Canna orientalis Rocscoe.
ชื่อสามัญ : Indian shot
ชื่อพื้นเมืองอื่น : พุทธสร (ภาคเหนือ) ; ปล้ะยะ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) ; พุทธรักษา (ภาคกลาง) ; บัวละวง (ลพบุรี)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ไม้ล้มลุก (ExH) เนื้ออ่อน อายุได้หลายปี มีลำต้นใต้ดินเรียกว่าเหง้า มีความสูงประมาณ 1-2 เมตร จะขึ้นรวมกันเป็นกอและเป็นต้นเดี่ยว ไม่แตกกิ่งก้านสาขา ลำต้นเหนียวและอุ้มน้ำ
ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกเวียนสลับ ลักษณะใบรูปขอบขนานหรือรูปขอบขนานแกมรูปไข่ ขอบใบเรียบ บาง ปลายใบแหลม โคนใบเป็นครีบ ก้านใบเป็นกาบโอบหุ้มลำต้นไว้ ใบประดับรูปไข่สีเขียว ตาใบ ใบประดับ จะมีนวลแป้งปกคลุม
ดอก ออกดอกเป็นช่อที่ยอด จะทยอยบานทีละ 2-3 ดอก กลีบรองกลีบดอก 3 กลีบ รูปหอก มีขนาดเล็ก กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นท่อทรงกระบอก ปลายแยกเป็นกลีบหอก 3 กลีบ มีขนาดเท่ากัน สีเขียวอ่อน กลีบรองกลีบดอกและกลีบดอกจะมีนวลแป้งปกคลุม
ผล ลักษณะกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 1.2-2 ซม. ผิวปกติคลุมด้วยหนามขนาดใหญ่ปลายทู่
เมล็ด ลักษณะ ขนาดเท่ากับเมล็ดถั่ว สีดำ
นิเวศวิทยา
ถิ่นกำเนิด อเมริกาเขตร้อน แอฟริกา และอินเดีย ขึ้นได้ทั่วไป ชอบที่ชื้นแฉะและกลางแจ้ง ในประเทศไทยเป็นไม้ที่ปลูกกันมากในทั่วทุกภาค
การปลูกและขยายพันธุ์
สามารถปลูกได้ทุกฤดูกาล เจริญเติบโตได้ดีในดินร่วนซุย ขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ด หรือปักชำเหง้า
ประโยชน์ทางยา
รสและสรรพคุณในตำรายา
เหง้าใต้ดินและลำต้น รสฝาดขื่น แก้โรคตับอักเสบ แก้ตัวเหลือง บิดเรื้อรัง กระอักเลือด ตกขาว ประจำเดือนมาไม่หยุด ประจำเดือนไม่ปกติและแผลบวมอักเสบ แก้ไอ แก้วัณโรค บำรุงปอด ยาฝาดสมาน แก้อาเจียนเป็นเลือด
ดอก รสฝาดเย็น ห้ามเลือดในบาดแผล และแผลที่มีหนอง
เมล็ด รสเมาเย็น แก้อาการปวด
วิธีและปริมาณที่ใช้
- รักษาโรคตับอักเสบ อย่างเฉียบพลัน มีอาการตัวเหลือง โดยใช้เหง้าสด 20-30 กรัม ล้างให้สะอาด หั่นเป็นแว่นต้มในน้ำเดือด 1 ลิตร เคี่ยวให้เหลือครึ่งหนึ่ง กรองเอาน้ำดื่มวันละ 2 เวลา เช้า-เย็น นานประมาณ 30 วัน และในระหว่างรักษาห้ามรับประทาน กุ้ง ของเผ็ด และน้ำมันพืช
- ห้ามเลือดในบาดแผล และรักษาแผลที่มีหนอง โดยใช้ดอกสด 10-15 กรัม โขลกให้ละเอียด พอกบริเวณที่เป็น