ตะไคร้หอม

ชื่อวงศ์ : GRAMINEAE

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cymbopogon nardus Rendle

ชื่อสามัญ : Citronella grass

ชื่อพื้นเมืองอื่น : จะไคมะขูด, ตะไครมะขูด (ภาคเหนือ) ; ตะไคร้แดง (นครศรีธรรมราช) ; ตะไคร้หอม (ภาคกลาง)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

หญ้า (ExG) เป็นไม้ล้มลุกประเภทหญ้า ลำต้นเป็นกอใหญ่มีข้อเห็นชัดเจน สูงประมาณ 1-2 เมตร ยอดโน้มลง มีไขปกคลุมตามข้อ ลักษณะเป็นแท่งทรงกระบอก ยาว แข็งและเกลี้ยง มีรากฝอยแตกออกจากโคน

ใบ เป็นใบเดี่ยว ลักษณะใบแคบยาว รูปใบหอกแกมรูปไข่กลับ ขอบใบเรียบและมีขนเล็กน้อย โคนใบสอบเรียว ปลายใบเรียวแหลมหรือแหลมแข็ง แผ่นใบสีเขียว ขอบและผิวใบสาก มีเส้นใบขนานตามยาว สีขาวนวล เส้นกลางใบแข็ง มีกาบใบหุ้มลำต้นแบบหลวม ๆ แตกใบออกเป็นกอ

ดอก ออกดอกเป็นช่อเล็ก ๆ แบบช่อดอกย่อย มีช่อดอกย่อย 1-12 ช่อ และมีใบประรองรับ ช่อดอกย่อยแบนออกเป็นคู่ ช่อหนึ่งไม่มีก้าน และอีกช่อหนึ่งมีก้าน มีรังไข่แบบเหนือวงกลีบ

นิเวศวิทยา

เป็นพืชเขตร้อน พบทั่วไปในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในประเทศไทยนิยมปลูกในสวนครัวเพื่อใช้ทำยา

การปลูกและขยายพันธุ์

เป็นไม้กลางแจ้งที่ชอบแสงแดด เจริญเติบได้ดีในดินร่วนซุย ขยายพันธุ์โดยการแยกกอ แยกต้นและเหง้า ปักชำโดยตัดปลายต้นให้เหลือประมาณ 15-20 ซม.

ประโยชน์ทางยา

รสและสรรพคุณในตำรายา

รากและต้น รสหอมปร่าขม เป็นยาแก้แผลในปาก แก้ปากแตกระแหง ทำให้แท้งบุตร ขับระดู ขับลมในไส้ แก้อาการแน่นจุกเสียด แก้อาเจียน แก้ไข้ น้ำมันจากต้นทาป้องกันยุง จึงนิยมนำต้นสดมาทุบแล้ววางไว้ ป้องกันยุงได้ดี

วิธีและปริมาณที่ใช้

• ไล่ยุงหรือไล่แมลง โดยใช้ต้นสด 5-7 ต้น นำมาทุบให้แตกเป็นฝอย ตัดเป็นท่อนนำไปวางไว้ในที่ ๆ มียุงชุกชุม เมื่อกลิ่นน้ำมันระเหยออกมา ยุงและแมลงจะหนีหมด หรืออาจจะใช้น้ำมันหอมระเหยที่ได้จากการกลั่นทาตามตัวก็ได้

ข้อควรทราบ

1. สตรีมีครรภ์ไม่ควรรับประทาน เพราะจะทำให้แท้งได้ เนื่องจากมีฤทธิ์ในการบีบรัดมดลูก
2. ใบและก้านใบ มีสารสำคัญ คือ Essential oil และ Lactone เมื่อนำมากลั่นจะได้น้ำหอมระเหย ใช้เป็นเครื่องหอม เช่น สบู่ พ่น หรือทาผิวกันแมลง และมีฤทธิ์ต้านเชื้อรา